چه راههایی برای تشخیص بیماری پروستات داریم؟
پروستات غده بسیار مهمی در سیستم تولید مثل مردان است که در شکم، جلوی راست روده و بین آلت تناسلی و مثانه قرار دارد. این غده مسئولیت تولید و ترشح مایع منی را برعهده دارد.
در حال حاضر بیماری پروستات تبدیل به یکی از رایجترین بیماری در آقایان شده است که با تشخیص به موقع میتوان آن را به خوبی درمان کرد و به این ترتیب عوارض جانبی را کاهش داد. در ادامه به بررسی راههای تشخیص بیماری پروستات میپردازیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
فهرست مطالب:(با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت شوید.)
پروستات چیست؟
بیماری پروستات یک بیماری ارثی و اکتسابی است که تمام مردان در معرض آن قرار دارد. اما با این وجود در مردان مسن بسیار شایعتر است و افراد جوان کمتر به این بیماری مبتلا میشوند.
بیماریها و مشکلات پروستات
مشکلات و بیماریهای بسیاری پروستات را تهدید میکنند که مهمترین آنها عبارتند از؛
• پروستاتیت یا تورم و التهاب پروستات
• سرطان پروستات
• هیپرپلازی خوشخیم پروستات
در ادامه به بررسی دقیق بیماریهای پروستات و روش تشخیص هریک میپردازیم.
پروستاتیت یا تورم و التهاب پروستات
پروستاتیت که همان التهاب یا تورم غده پروستات بوده از رایجترین بیماریهای پروستات شناختهشده در آقایان است. این بیماری به دو شکل مزمن و حاد وجود دارد که نوع مزمن آن پس از چند ماه بطور خود به خود از بین میرود اما در سمت دیگر نوع مزمن بسیار نادر است و به سادگی از بین نمیرود. برای درمان پروستاتیت مزمن باید حتماً به پزشک مراجعه کرد.
به این نکته دقت داشته باشید که انواع پروستاتیت تنها به موارد بالا خلاصه نمیشوند و از دیگر این بیماری پروستات میتوان به سندروم پروستاتیت یا درد لگن مزمن و پروستاتیت التهابی بدون علائم اشاره کرد.
علائم پروستاتیت
پروستاتیت علائم و نشانههای بسیار زیادی دارد که مهمترین آنها عبارت است از؛
• احساس درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
• تکرر ادرار به ویژه در شب
• ادرار تیره
• وجود خون در ادرار
• مشکل در ادرار نظیر نشت ادرار
• درد در شکم، کشاله ران یا پایین ران
• انزال دردناک
• درد در آلت تناسلی یا بیضهها
لازم به ذکر است که اگر بیمار حداقل سه ماه علائم ذکرشده در بالا را داشته باشد به احتمال بسیار زیاد به پروستات مزمن مبتلا است.
تشخیص پروستاتیت
برای تشخیص پروستاتیت باید به پزشک مراجعه کرد که پزشک در ابتدا سوابق پزشکی و علائم و نشانهها را از بیمار میپرسد و شروع به معاینه فیزیکی میکند. این معاینه بطور معمول همان معاینه دیجیتال رکتوم است.
در حال حاضر برای تشخیص پروستاتیت از آزمایشات تشخیص اولیه نیز کمک گرفت. مهمترین این آزمایشها عبارتند از؛
آزمایشات ادرار
در این آزمایش پزشک برای یافتن علائم عفونت در ادرار نمونهای از ادرار را تجزیه و تحلیل میکند. وی در برخی مواقع برای تشخیص عفونت در ادرار نمونهای از آن را به آزمایشگاه نیز میفرستد.
آزمایش خون
در این آزمایش پزشک نمونهای از خون را با هدف یافتن علائم عفونت و دیگر مشکلات پروستات بررسی میکند.
ماساژدرمانی پروستات
در این روش تشخیص پزشک از طریق ماساژ پروستات ترشحات آن را آزمایش میکند.
تستهای تصویربرداری
از دیگر روشهای تشخیص پروستاتیت میتوان به تستهای تصویربرداری اشاره کرد که شامل سی تی اسکن دستگاه ادراری و پروستات یا سونوگرافی پروستات است. به این نکته دقت داشته باشید که تصاویر سی تی اسکن اطلاعات بسیار دقیق و کاملی از بیماری پروستات به پزشک ارائه میدهند.
تصاویری که از طریق سونوگرافی به دست میآیند را سونوگرام مینامند.
سرطان پروستات
سرطان پروستات دومین سرطان شایع در جهان است که با افزایش سن خطر ابتلا به آن بسیار افزایش مییابد.
به زبان ساده میتوان گفت در سرطان پروستات برخی از سلولهای طبیعی غده پروستات توانایی کنترل رشد و تقسیم خود را از دست میدهند و عملکرد آنها دیگر شبیه به عملکرد سلولهای سالم نیست.
علائم سرطان پروستات
سرطان پروستات علائم و نشانههای بسیار زیادی دارد که مهمترین آنها عبارت است از؛
• وجود خون در ادرار و منی
• مشکل در دفع ادرار
• نیاز ناگهانی یا مکرر به دفع ادرار
• کاهش وزن ناگهانی
• وجود درد در لگن، ران و کمر
• درد در آلت تناسلی
• جریان ضعیف دفع ادرار
• درد در استخوانها
تشخیص سرطان پروستات
تشخیص سرطان پروستات و درجهبندی آن در مراقبتهای بالینی بیمار و درمان آن نقش اساسی و مهمی دارد، چراکه در برخی موارد فرد با وجود ابتلا به سرطان پروستات هیچ علائم و نشانههای ندارد.
امروزه با انجام آزمایشهایی نظیر؛ آزمایش خون، غربالگری، تصویربرداری و… میتوان سرطان پروستات را تشخیص داد. در ادامه به بررسی دقیق و کامل هریک از این روشها میپردازیم.
معاینه فیزیکی
برای تشخیص سرطان پروستات نیز همانند پروستاتیت از آزمایش رکتوم استفاده میشود. در این روش پزشک پس از پرسیدن علائم و سوابق بیمار با استفاده از یک دستکش که به روغن آغشته شده است انگشت خود را به درون مقعد بیمار وارد میکند تا به این ترتیب بتواند برآمدگیها و تغییرات غیرعادی غده پروستات را بررسی کند.
به این نکته دقت داشته باشید که در صورت تشخیص سرطان پروستات پزشک برای بیمار آزمایشات دقیقتر تجویز میکند.
آزمایش خون PSA
پروستات نیز همانند دیگر اعضای بدن دارای یک آنتیژن اختصاصی است که PSA نام دارد. این آنتیژن نوعی پروتئین است که توسط سلولهای موجود در غده پروستات ساخته میشود. این سلولها شامل سلولهای سالم و سلولهای بیمار میشود.
PSA بطور عمده در منی وجود دارد و تنها مقدار کمی از آن در خون است. با انجام آزمایش خون مقدار PSA در خون سنجیده میشود و اگر سطح آن بالا بود احتمال ابتلا به سرطان پروستات وجود دارد. البته پزشک پس از تشخیص این نوع سرطان آزمایشهای دقیقتری نیز برای بیمار تجویز میکند.
نمونهبرداری
اگر مطابق با آزمایش خون فرد مبتلا به سرطان پروستات باشد فرد به احتمال بسیار زیاد به نمونهبرداری نیاز دارد. در این روش نمونههای کوچکی از پروستات برداشته میشوند و در زیر میکروسکوپ قرار میگیرند.
لازم به ذکر است که نمونهبرداری اصلیترین و مهمترین روش تشخیص سرطان پروستات است که متخصص اورولوژی آن را انجام میدهد. این روش در مجموع ۱۰ دقیقه طول میکشد و بیمار یک یا دو روز پیش از انجام آن آنتیبیوتیک مصرف میکند تا به این ترتیب خطر عفونت کاهش یابد.
دریافت نتایج نمونهبرداری
نمونههای دریافتی سرطان پروستات به آزمایشگاه فرستاده میشوند و پس از یک تا سه روز نتایج آنها به دست میآید.
این نتایج به طرح زیر هستند؛
مثبت: در نمونههای فرستادهشده سلولهای سرطانی مشاهده میشود و فرد مبتلا به سرطان پروستات است.
منفی: هیچ سلول سرطانی در نمونههای فرستادهشده وجود ندارد و فرد سرطان پروستات ندارد.
مشکوک: در نمونههای فرستادهشده سلولهای مشکوک دیده میشود اما بطور قطع نمیتوان گفت این سلولها سرطانی هستند یا خیر.
آزمایش ژنتیک
آزمایش ژنتیک از دیگر روشهای تشخیص سرطان پروستات است که برای مردانی که مبتلا به سندروم سرطان خانواده نظیر؛ سرطان لینچ هستند پیشنهاد میشود. البته این آزمایش برای افرادی که در قسمتهای دیگر بدن تومور سرطانی دارند نیز پیشنهاد میشود.
آزمایشات تصویربرداری
امروزه از آزمایشات تصویربرداری نظیر؛ اشعه ایکس، میدان مغناطیسی، امواج صوتی یا مواد رادیواکتیو برای ایجاد تصاویر مختلف از بدن کمک گرفته میشود.
برای تشخیص سرطان پروستات از یک یا چند نوع تصویربرداری استفاده میشود که از مهمترین آنها میتوان به سونوگرافی ترشحی، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، اسکن استخوان، اسکن توموگرافی کامپیوتری و… اشاره کرد.
درنهایت مهمترین کاربردهای انجام تصویربرداری در سرطان پروستات عبارت است از؛
• تشخیص سرطان پروستات
• کمک به پزشک برای تشخیص بهتر
• تشخیص گسترش سرطان پروستات در دیگر نقاط بدن
سونوگرافی ترشحی
برای انجام این آزمایش یک کاوشگر کوچک آغشته به روغن از طریق مقعد وارد روده فرد میشود. حال امواج صوتی را وارد غده پروستات و پژواک ایجاد میکند. درنهایت این امر با جمعآوری تمام پژواکها یک تصویر سیاه سفید توسط کامپیوتر ایجاد میشود.
لازم به ذکر است که این روش بصورت سرپایی در کمتر از ده دقیقه انجام میشود و هیچ دردی ندارد.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
در این روش با استفاده از امواج رادیویی و آهنرباهای قوی از بافتهای نرم بدن تصاویر دقیقی گرفته میشود.
اسکن استخوان
اگر سرطان پروستات در اطراف بدن گسترش یابد استخوان نخستین بخشی است که آن را دریافت میکند. با استفاده از اسکن استخوان میتوان دریافت که سرطان پروستات به استخوان رسیده است یا خیر.
شایان ذکر است که برای انجام اسکن استخوان در ابتدا مقداری مواد رادیواکتیو با دوز بسیار پایین به بیمار تزریق میشود تا به این ترتیب نواحی آسیبدیده راحتتر شناسایی شوند.
اسکن توموگرافی کامپیوتری
در این روش با استفاده از سی تی اسکن اشعه ایکس از نقاط مختلف بدن تصاویر دقیقی به دست میآید. به این نکته دقت داشته باشید که این روش یک روش تشخیص ضروری نیست، چراکه در بیشتر موارد با روشهای قبل بیماری پروستات تشخیص داده میشوند.
هایپرپلازی خوشخیم پروستات
همانطور که گفتیم با افزایش سن در مردان بطور طبیعی غده پروستات بزرگ میشود که هایپرپلازی خوشخیم پروستات نام دارد. این بیماری پروستات منجر به انسداد مجاری ادراری، مشکلات کلیه یا مثانه میشود و میتواند خطرناک باشد.
علائم هایپرپلازی خوشخیم پروستات
هایپرپلازی خوشخیم پروستات علائم یا نشانههای بسیاری دارد که مهمترین آنها عبارت است از؛
• افزایش حجم ادرار شبانه
• دشواری در آغاز ادرار
• جریان کم ادرار
• قطره قطره آمدن ادرار
• عدم تخلیه کامل ادرار
• عفونت مجاری ادراری
• وجود خون در ادرار
تشخیص هایپرپلازی خوشخیم پروستات
امروزه برای تشخیص هایپرپلازی خوشخیم پروستات روشهای مختلفی وجود دارد. پزشک در گام اول پس از پرسیدن علائم و نشانهها شروع به معاینه دیجیتال رکتال میکند. در ادامه روشهای تشخیص این بیماری پروستات را دقیق و کامل بررسی میکنیم.
آزمایش ادرار
در این روش تشخیص هایپرپلازی خوشخیم پروستات نمونهای از ادرار با هدف تشخیص عفونت بررسی میشود.
آزمایش جریان ادرار (یوروفلومتری)
در این روش شما در یک ظرف متصل به دستگاه ادرار میکنید تا قدرت و مقدار جریان ادرار شما اندازهگیری شود. مطابق با نتایج این آزمایش مشخص میشود که در طول زمان وضعیت شما بهتر یا بدتر میشود.
تست حجم باقیمانده ادرار بعد از دفع آن
مطابق با این آزمایش مشخص میشود که آیا شما میتوانید مثانه خود را بطور کامل تخلیه کنید یا خیر.
لازم به ذکر است که این آزمایش توسط سونوگرافی یا با قراردادن یک کاتتر در مثانه انجام میگیرد و درنهایت مقدار ادرار باقیمانده در مثانه مشخص میشود.
ثبت یک دوره ۲۴ ساعته از دفع ادرار
اگر بیش از یک سوم برونده ادرار ۲۴ ساعته شما مربوط به شب باشد ثبت دفعات و مقدار ادرار میتواند کمککننده باشد.
مطالعات یورودینامیک و فشارخون
در این روش یک کاتتر از طریق مجرای ادرار به میانه فرد وارد میشود که وظیفه آن تزریق آب به مثانه است. حال پزشک معالج فشار مثانه را اندازهگیری میکند و به این ترتیب عملکرد مثانه را ارزیابی میکند.
خوب است بدانید که این روش تشخیص هایپرپلازی خوشخیم پروستات بطور معمول تنها در مردانی انجام میشود که مشکلات عصبی دارند یا در گذشته عمل پروستات انجام دادهاند.
سیستوسکوپی
در این روش یک وسیله که بسیار منعطف بوده و در خود یک منبع نور دارد به مجرای فرد بیمار وارد میشود و پزشک میتواند مجرای ادراری و مثانه فرد را بطور واضح و دقیق مشاهده نماید.
به این نکته دقت داشته باشید قبل از انجام این روش به فرد بیمار بیحسی موضعی داده میشود تا هیچ دردی حس نکند.
جمعبندی
در مطالب فوق به معرفی بیماریهای پروستات پرداختیم و روشهای تشخیص آنها را بطور کامل و دقیق بیان کردیم.
همانطور که گفتیم بیماری پروستات یکی از رایجترین بیماریها در آقایان است که با افزایش سن ریسک ابتلا به آن تا حد بسیار زیادی افزایش مییابد.
از بیماریهای رایج پروستات میتوان به پروستاتیت یا تورم و التهاب پروستات، سرطان پروستات و هایپرپلازی خوشخیم پروستات اشاره کرد. به این نکته دقت داشته باشید که تشخیص به موقع این بیماریها در درمان و عدم پیشروی بیماری نقش بسیار مهم و اثرگذاری دارد.
در حال حاضر برای تشخیص بیماریهای پروستات از روشهای مختلف و بسیاری بهره گرفته میشود که از معروفترین و مهمترین آنها میتوان به معاینه دیجیتال رکتوم، آزمایشات ادرار، آزمایش خون، ماساژ درمانی، تستهای تصویربرداری، نمونهبرداری، آزمایش ژنتیک، سونوگرافی ترشحی، اسکن استخوان و… اشاره کرد.
درنهایت لازم به ذکر است که روشهای ذکرشده در این مقاله تنها روشهای تشخیص بیماری پروستات نیستند و بدون شک روشهای دیگری نیز وجود دارد اما این روشها رایجترین و مهمترین روشهای تشخیص در دنیای امروزی هستند. پیشنهاد ما به شما این است که در صورت تداوم نشانهها و علائم بیماریهای پروستات نظیر؛ وجود خون در ادرار و منی، مشکل در دفع ادرار، نیاز ناگهانی یا مکرر به دفع ادرار، کاهش وزن ناگهانی، وجود درد در لگن، ران و کمر، جریان ضعیف ادرار و… حتماً به پزشک مراجعه نمایید تا وی با در نظر داشتن شرایط شما از بهترین و بیخطرترین روش استفاده کند.
واحد تحقیق و توسعه شركت داروسازي اکسیر گستر اسپادانا