چرا دچار بواسیر میشویم؟
بواسیر یک نوع بیماری نشیمنگاهی (مقعدی) است که رگهای تحتانی روده در اثر عوامل مختلفی دچار تورم شده و باعث آزار فرد میشود. افراد زیادی در سراسر جهان به این بیماری مبتلا میشوند اما اغلب شناخت درستی از آن ندارند. در حالیکه داشتن اطلاعات کافی و انجام اقدامات پیشگیرانه تا حد زیادی از بروز این ضایعه جلوگیری میکند. عوامل زیادی در بروز این بیماری تاثیرگذار هستند. البته هر فردی به دلایل متفاوتی به این بیماری مبتلا میشود. اما شایعترین دلیل آن نداشتن رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی ماشینی است که در ابتدا منجر به یبوست شده و درنهایت باعث بروز بواسیر میشود. برای شناخت بهتر این بیماری و عوامل موثر در بروز آن در این مقاله با ما همراه باشید.
فهرست مطالب:(با کلیک بر روی هر عنوان به توضیحات بیشتر هدایت شوید.)
بواسیر چیست؟
به طور طبیعی در مجرای مقعدی و قسمت انتهایی رودهی بزرگ همهی انسانها رگهای وریدی وجود دارد که وظیفهی آنها کنترل مدفوع است. در واقع سه بالشتک اصلی مجرای مقعدی باعث دفع اختیاری مدفوع میشوند و هنگام دفع محافظت از ماهیچههای تنگ کنندهی مقعد را بر عهده دارند. زمانی که این عروق در اثر فشار زیاد ملتهب شوند باعث بیماری به نام بواسیر یا هموروئید میشوند. بواسیر به عنوان شایعترین بیماری مقعد شناخته شده و نیمی از افراد قبل از 50 سالگی این وضعیت را حداقل یک بار تجربه میکنند. فشار بیش از حد به رکتوم (پایین راست روده) و ناحیهی مقعدی، سیاهرگها را به طور غیرطبیعی متورم کرده و باعث ایجاد تودهای غیرعادی میشود. افزایش فشار داخل شکم یکی از عوامل اصلی ایجاد بواسیر است و افرادی که دچار یبوست هستند بیشتر در معرض خطر قرار دارند. چون بالا رفتن فشار شکم باعث رشد بالشتکهای بواسیر شده و با هربار وارد شدن فشار به آنها به سمت پایین متمایل میشوند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که فرد در حالت نشسته بیش از حد به خود فشار بیاورد. نادیده گرفتن علائم اولیه باعث پیشرفت بیماری شده و درمان آن را سختتر میکند. درحالیکه اگر در مراحل اولیه به پزشک مراجعه شود با اصلاح رژیم غذایی و مصرف برخی داروها به راحتی رفع میشود.
انواع بواسیر
بواسیر براساس منشا و موقعیت به وجود آمدن به دو دستهی داخلی و خارجی تقسیم میشود. هرکدام از این دو نوع علائم متفاوتی در افراد بروز میدهند. گاهی اوقات نیز برخی افراد به طور همزمان از هر دو نوع بواسیر رنج میبرند. در ادامه علائم هرکدام را به طور مختصر شرح میدهیم.
بواسیر داخلی :
این نوع در قسمت داخلی و انتهای رودهی بزرگ به وجود میآید و قابل مشاهده نیست. در این نوع فرد احساس درد و ناراحتی نمیکند و اکثر مواقع خود به خود رفع میشود. در صورتی که فرد در هنگام دفع بیش از حد به خود فشار آورد رگهای متورم شده خراش برداشته و مقدار کمی خونریزی میکنند. هنگام خروج مدفوع این رگها تحریک شده و در بعضی موارد فرد دچار درد و خارش میشود. این بیماری طی چند هفته پیشرفت میکند.
هموروئید داخلی میتواند در حالتهای زیر اتفاق بیفتد :
1- عروق متورم و گشاد شده در داخل مقعد باقی میمانند و گاهی ممکن است دچار خونریزی شوند. بواسیر درجه یک به عنوان خفیفترین نوع این بیماری شناخته میشود که برآمدگی از مقعد خارج نشده و پیشگیری و درمان در هفتههای اول از پیشرفت آن جلوگیری میکند.
2- در بواسیر درجه دو زائدهی داخلی کمی بیشتر متورم شده و با دفع مدفوع از مقعد خارج میشود اما بعد از آن بدون دخالت فرد خود به خود به داخل مقعد برمیگردد. در این شرایط ممکن است فرد کمی احساس خارش داشته باشد.
3- این نوع کمی پیشرفتهتر و وخیمتر از حالت قبلی است و هرچه سریعتر فرد باید به پزشک مراجعه کند. در این حالت زائدهی گوشتی با وارد شدن فشار به مقعد از آن خارج شده و باید آن را با دست فشار دهید تا به داخل برگردد. در این شرایط فرد علاوه بر خونریزی و خارش هنگام دفع احساس درد میکند.
4- آخرین مرحله از بواسیر داخلی است که زائده بیش از حد بزرگ شده و به طور کامل از مقعد خارج میشود و هرگونه فشار برای به داخل بازگرداندن آن بیفایده است. این حالت ممکن است باعث درد شدید در فرد شود و گاهی خونریزی آن قابل کنترل نیست. به دلیل اینکه فرد نمیتواند ناحیهی مقعد را به طور کامل تمیز کند در این ناحیه احساس خارش و سوزش شدید میکند. همچنین گاهی فرد دچار انسداد روده شده و نمیتواند مدفوع خود را به راحتی دفع کند.
بواسیر خارجی:
این نوع از هموروئید در قسمت خارجی مقعد ایجاد میشود اما گاهی اوقات و در مراحل اولیه قابل مشاهده نیست. معمولا تا جایی که باعث ایجاد اختلال در زندگی فرد نشود میتوان آن را تحمل کرد. در این نوع سیاهرگها در خارج از مقعد متورم شده و بیشتر در معرض عفونت قرار دارند. زمانی که فشار زیادی به این توده وارد شود تحریک شده و فرد احساس درد و خارش میکند. گاهی اوقات در زیر پوست مقعد التهاب و لختهی خون مشاهده میشود که به این حالت هموروئید ترومبوزه میگویند. این حالت منجر به درد، خارش و خونریزی میشود. همچنین بعضی مواقع ترشحاتی از آن بیرون میآید و سریعا باید درمان شود.
علل ایجاد بواسیر
این بیماری در هر فردی به دلایل مختلف بروز میکند و بیشتر به سبک زندگی افراد بستگی دارد. این روزها با ماشینی شدن زندگی میزان تحرک افراد کمتر شده که این عامل علاوه بر چاقی و اضافه وزن باعث کم کاری روده و وارد شدن فشار زیادی به قسمت تحتانی بدن میشود. در این حالت رگهای خونی متورم شده و خونریزی اتفاق میافتد. البته عوامل زیادی در ایجاد بواسیر تاثیر دارند که شایعترین آنها عبارتند از :
– یبوست طولانی مدت : افرادی که دچار یبوست مزمن هستند و نمیتوانند به راحتی مدفوع خود را دفع کنند بیشتر از دیگران درگیر بواسیر میشوند. چرا که باید هنگام دفع فشار زیادی به خود وارد کنند و این اصلیترین عامل تورم رگهای بواسیری است. مصرف مواد مسهل بهترین راه پیشگیری از یبوست است.
– رژیم غذایی نامناسب : مصرف غذاهای چرب و فرآوری شده مثل فست فودها، چیپس و پفک، پنیر پیتزا، سوسیس و کالباس و سایر غذاهای آماده سیستم گوارشی را دچار اختلال کرده و خطر ابتلا به یبوست را افزایش میدهد. درحالیکه مصرف مواد غذایی حاوی فیبر باعث بهبود حرکات روده شده و به دفع راحت کمک میکند. بهتر است برای سلامتی بدن روزانه حداقل 30 الی 50 گرم مواد غذایی فیبردار مصرف کنید.
– کمبود آب بدن : درصورت پایین بودن میزان آب بدن مدفوع حالت سفت پیدا کرده و هنگام دفع با ایجاد اصطکاک در دیوارههای مقعد باعث تورم عروق شده و به مرور زمان با تشدید این وضعیت رگها آسیب دیده و فرد دچار خونریزی میشود. بنابراین بهتر است در طول روز آب کافی میل کنید تا مدفوع نرم شده و به آسانی دفع شود.
– دفع همراه با فشار : درصورت عدم دفع راحت فرد مجبور است به خود فشار بیاورد. اگر نشستن در توالت بیشتر از 5 دقیقه طول بکشد و همراه با زور زدن باشد رگهای انتهایی روده و مقعد را متورم و ملتهب کرده و درصورت تکرار این وضعیت التهاب تشدید شده و منجر به خونریزی میشود.
– انجام ورزش و کارهای سنگین : افرادی به طور خفیف به بواسیر مبتلا هستند یا شرایط ابتلا به آن را دارند با انجام ورزشهایی مثل وزنه برداری یا نشستن روی زانو با وزنه و بلند کردن اجسام سنگین وضعیت بیماری آنها تشدید شده و باعث تورم و زخمی شدن رگهای مقعدی میشود.
– نشستن نادرست و طولانی مدت : افرادی که در ادارات مشغول به کار هستند و مجبورند مدت زیادی روی صندلی بنشینند یا رانندگانی که به طور مداوم در حال رانندگی هستند بیشتر از افراد دیگر در معرض ابتلا به بواسیر قرار میگیرند. همچنین نشستنهای نادرست و خمیدگی بدن باعث وارد شدن فشار به قسمت تحتانی بدن شده و فشار مضاعف رگها را تحریک میکند.
– بارداری : هموروئید در دوران بارداری بیشتر اتفاق میافتد. چرا که در این دوران با بزرگ شدن جنین و به دنبال آن افزایش اندازهی رحم فشار مضاعفی به بالشتک بواسیر وارد میشود. همچنین عروق خونی زنان باردار دچار انقباض شده و خون آنها رقیقتر میشود. در هنگام زایمان نیز فشار رحم چند برابر شده و حتی بعد از تولد نوزاد ممکن است تورم عروق و بواسیر اتفاق بیفتد. از طرفی دیگر معمولا میزان تحرک در دوران بارداری کمتر است و این خود یکی از عوامل اصلی به شمار میرود.
– مشکلات پزشکی روده و مقعد : برخی از بیماریهای التهابی مثل کولیت و کرون باعث به هم خوردن فعالیت طبیعی روده شده و عمل دفع به راحتی انجام نمیشود. افتادگی راست روده، اسهال و داشتن رابطهی جنسی مقعدی از دیگر عواملی هستند که باعث ایجاد بواسیر میشوند. البته بیشتر این موارد به راحتی درمان میشوند و حتی میتوان از بروز آنها پیشگیری کرد.
راههای درمان بواسیر
این بیماری اگر در مراحل اولیه باشد با رعایت برخی موارد به مرور زمان رفع میشود اما درصورت نادیده گرفتن علائم اولیه بیماری پیشرفت کرده و به درمان جدی نیاز خواهد داشت. به طور کلی روشهای درمان بواسیر را میتوان در سه گروه خانگی، دارویی و جراحی دسته بندی کرد.
1- درمان خانگی : این روش معمولا برای التهاب جزئی موثر است و بیشتر از اینکه نوعی درمان باشد علائم را کاهش داده و از وخیم شدن بواسیر جلوگیری میکند. برخی از روشهای خانگی به شرح زیر هستند :
- دوش گرفتن روزانه با آب گرم به تمیز نگهداشتن مقعد کمک زیادی میکند. همچنین میتوانید هر روز به مدت 10 الی 15 دقیقه داخل آب گرم تمیز بنشینید و این کار را دو یا سه بار تکرار کنید.
- مصرف داروهایی مثل استامینوفن، آسپرین و ایبوپروفن درد را تا حدی کاهش میدهد.
- قرار دادن کیسههای یخ روی محل متورم به کاهش التهاب آن محل کمک میکند.
- بعد از اجابت مزاج از دستمال توالت خشک استفاده نکنید.
- مصرف غذاهای فیبردار مثل میوهها،سبزیجات و غلات باعث نرم شدن مدفوع و دفع راحت آن میشود.
2- درمان دارویی : درصورتی که بواسیر در مراحل اولیه باشد برای کاهش درد و علائم میتوان از کرمها، پمادها و پدهای حاوی لیدوکایین و هیدروکورتیزون استفاده کرد. البته مدت مصرف اسین مواد یک هفته است و اگر علائم رفع نشود باید راه دیگری را امتحان کرد.
یکی دیگر از درمانهای دارویی بواسیر استفاده از پماد ونداملیس است. از آنجایی که این پماد حاوی ترکیبات گیاهی است عوارض جانبی ندارد. از ترکیبات تشکیل دهندهی آن میتوان به آب گیاه هاماملیس، تنتور بنژوئن و اکسید روی اشاره کرد. هاماملیس گیاهی است که خاصیت قابض و ضد التهابی دارد. از این رو با تنگ کردن غشاهای سلولی و کم کردن میزان نفوذپذیری مویرگها به درمان بواسیر کمک میکند. همچنین به دلیل اینکه این پماد با استفاده از اپلیکاتور به داخل مقعد هدایت میشود از طریق عروق خونی به سرعت جذب بدن شده و اثربخشی فوقالعادهای دارد. استفاده از پماد موضعی ونداملیس حجم برجستگیهای مقعد را کم کرده و با بهبود جریان خون در این ناحیه التهاب را از بین میبرد. درنتیجه تحریکات، خارش، درد و خونریزی کاهش یافته و از پیشرفت بواسیر جلوگیری میکند.
3- درمان جراحی
درصورتی که روشهای قبلی در درمان هموروئید تاثیر چندانی نداشته باشند و بیماری به بدترین حالت خود رسیده باشد پزشک معالج روش جراحی را توصیه میکند. البته درمان جراحی خود به دو صورت انجام میشود.
• جراحی سنتی یا هموروئیدکتومی : این روش با بیهوشی عمومی و در بیمارستان انجام میشود. در این نوع جراحی پزشک بافت ملتهب را که باعث خونریزی شده به طور کامل برمیدارد و به همین دلیل برای افرادی که دچار بواسیر شدید و عود کننده هستند مناسب است. چون بعد از انجام عمل جراحی امکان برگشت بواسیر به حداقل میرسد. افراد بعد از این عمل برای مدت کوتاهی احساس درد میکنند و در تخلیه مثانه و روده دچار مشکل میشوند. اما این موارد با استفاده از دارو و نشستن در آب گرم برطرف میشوند.
• جراحی با لیزر : در این روش برداشتن زائده با استفاده از اشعهی لیزر و توسط فیبر نوری انجام میشود. جراحی با لیزر نسبت به روش قبلی درد کمتری دارد و کمتر به بافتهای اطراف توده بواسیر آسیب میزند. همچنین زخم سریعتر بهبود یافته و فرد زودتر به فعالیت روزانه خود بازمیگردد. البته این روش در موارد شدید تاثیرگذار نیست.